انفجار و غرق شدن کشتی سانچی، سقوط هواپیمای تهران-یاسوج و حوادث خطرسازی که امنیت حملونقل ایران را به‌خطر انداخته‌اند، اگرچه تلخ و جانسوز هستند اما در تحلیل شِمای کلی این صنعت و بررسی کارنامه این مقوله از اقتصاد ایران که شاخص مهمی در توسعه‌یافتگی کشور محسوب می‌شود، باید با کلان‌نگری بیشتری به موضوع وارد شد.
تمام عینک‌ها و ذره‌بین‌ها را به‌کار گرفت تا نکته‌های مغفول، اهمیت کارهای انجام‌شده در این حوزه را به فراموشی نسپارند و ازسوی دیگر تاکیدهای فراوان بر موفقیت‌ها، موجب چشم بستن بر سهل‌انگاری‌ها و کم‌کاری‌ها نشود. فارغ از هیاهوی رسانه‌ای و تکنیک‌های پیشرفته در برجسته‌سازی خبرها و بهره‌گیری‌های جناحی و فراجناحی از آنها، نیم‌نگاهی به اتفاقاتی می‌اندازیم که سال ۹۶ در حملونقل کشور رخ داده است.
[caption id="attachment_212934" align="aligncenter" width="600"]
حمل و نقل[/caption]
کشتیرانی در سال ۹۶
به گزارش « اخبار خودرو »، برخلاف سال ۹۵ که یکی از سال‌های بسیار بد برای بازار حمل فله بود، سال ۹۶ را باید سال به بار نشستن برجام و افزایش ترانزیت ایران در بنادر دانست. یکی از مهم‌ترین اتفاقات در این حوزه، ارتقای دوباره رتبه جهانی کشتیرانی ایران بود.
همچنین در این سال، کشتیرانی جمهوری‌اسلامی ایران با حضور در شوراهای تصمیم‌گیری بین‌المللی و عضویت در موسسه رده‌بندی B.V پاریس، شاهد رخداد دیگری پس از اجرایی شدن برجام در عرصه جهانی بود.
ازجمله تحولات دیگری که می‌توان در سال جاری برای کشتیرانی کشور برشمرد، تاسیس اولین شرکت مشترک کشتیرانی پتروشیمی ایران با مشارکت هلدینگ‌های پتروشیمی کشور است. هرچند مدیرعامل شرکت بازرگانی پتروشیمی اعلام کرد برای تحقق این امر یعنی صادرات محصولات پتروشیمی نیازمند خرید ۱۵۰ فروند کشتی هستیم.
اگرچه این خبرها درنوع خود نوید رونق کشتیرانی کشور را در مقایسه با دوران تحریم می‌دادند اما یکی از مهم‌ترین شوک‌های خبری در این زمینه در تیرماه ۹۶ از سوی کاپیتان حمزه کشاورز، مدیرعامل شرکت حملونقل کانتینری اعلام شد: «ایران در حمل محمولات از آسیا و اروپا در مقایسه با وضعیت ۱۹ سال اخیر خود رکورد زد! به‌طوری‌که در دو ماه اول سال ۹۶ حدود ۱۹۵هزار TEU تنها در بندر شهیدرجایی حمل شد و این رقم بیش‌از ۵۲٫۵ درصد از کل عملکرد آن بندر است و شامل سهمی حتی بیش‌از دوران تحریم است که در آن خطوط خارجی به ایران نمی‌آمدند.»
ازدیگرسو علی‌اکبر غنجی، مدیرعامل شرکت حملونقل فله کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران ضمن اعلام بیلان شش‌ماهه نخست سال ۹۶، از رشد ۳۴درصدی و از افزایش بیش‌از ۵۰درصدی عملکرد شرکت حملونقل فله خبر داد.
این شرکت در شش‌ماهه نخست سال ۹۶ به‌طور متوسط ۵۳فروند کشتی به ظرفیت فعال حدود ۲٫۵ میلیون DWT در اختیار داشته و بر‌اساس این میزان کشتی و ظرفیت طی مدت اشاره‌شده، میزان تن-مایل با رشد ۳۴درصدی مواجه بود که به‌معنای افزایش عملکردی بالغ‌بر ۵۰درصد است. به طور کل در ۱۱ماه سال ۹۶ همچنان بندر شهید رجایی فعال‌ترین مرز ترانزیتی ایران محسوب می‌شود.
راه‌آهن در سال ۹۶
اوایل سال جدید شمسی یکی از مهم‌ترین اتفاقات حملونقل ریلی یعنی افتتاح فاز اول راه‌آهن آستارا-آستارا به وقوع پیوست که به نوبه خود تحولی بنیادین در اقتصاد ایران محسوب می‌شود. اما از آنجا که این تحول در زمره اتفاقات حمل‌و‌نقلی سال ۹۶ به حساب نمی‌آید از شرح تفصیلی آن صرف‌نظر و در گزارش جداگانه‌ای به آن پرداخته می‌شود.
اطلاعات وزارت راهوشهرسازی نشان می‌دهند در سال ۱۳۹۵، ۱۱ لوکوموتیو و تا پایان بهمن‌ماه ۱۳۹۶، ۳ لوکوموتیو به ناوگان ریلی ایران پیوسته‌اند. این رهاورد ریلی کشور با سابقه افزایش استقبال مردم از ناوگان ریلی کلید خورد.
در فروردین‌ماه امسال مدیرکل برنامه‌ریزی و نظارت بر خدمات مسافری راه‌آهن با اشاره به میزان تردد مسافر در دور اول سفرهای نوروزی از ۲۵ اسفند ۹۵ تا ۴ فروردین ۹۶ گفت: «طی این مدت ۸۲۱هزار مسافر از طریق ناوگان حملونقل ریلی جابه‌جا شده که نسبت‌به مدت مشابه سال گذشته ۵درصد رشد داشته است.»
اما در حوزه حمل بار در ریل اتفاق مهم‌تری رخ داد. در همان فروردین‌ماه عضو هیات‌مدیره راه‌آهن کشور از شکسته شدن رکورد حمل بار در طول تاریخ راه‌آهن خبر داد و گفت: «بیش از ۴۰ میلیون تن حمل بار از طریق خطوط ریلی صورت گرفت»
و خبر جدیدتر از زبان مدیرکل روسازی راه آهن شرکت ساخت، برگ برنده را برای ریل گذاری روی زمین گذاشت.
سعید رسولی اظهار کرد: «سال ۹۵ را در حالی به پایان بردیم که رکورد حمل بار در طول تاریخ راه آهن شکسته شد و در این سال ۴۰.۰۴ میلیون تن حمل بار از طریق خطوط ریلی داشتیم.»
رهاورد این ریل‌گذاری‌ها در سال ۹۶، رسیدن خط ریل به همدان و اتصال این شهر به شبکه ریلی بود. در کنار طرح راه آهن سریع السیر تهران - قم - اصفهان و خط برقی اینچه برون، یکی از اصلی‌ترین پروژه‌هایی که در سال‌های گذشته در دستور کار قرار گرفت، برقی سازی خط ریلی تهران - مشهد بود. این پروژه در سال ۹۶ به چینی ها سپرده شد.
در غرب کشور ریل گذاری راه آهن مراغه به ارومیه به اتمام رسید. خط آهنی که موجب افزایش ظرفیت جابه‌جایی مسافر تا یک میلیون نفر و افزایش ظرفیت حمل و نقل بار تا ۱٫۵ میلیون تن می‌شود.
استان کرمان نیز از قافله توسعه بازنماند و حمل خودرو با قطار را از سر گرفت و مدیرکل راه‌آهن کرمان از آغاز دوباره حمل خودرو از کرمان به تهران و برعکس خبر داد.
اما شاهکار صنعت ریلی در سال ۹۶ در کرمانشاه رقم خورد و آرزوی چندده‌ساله مردم این منطقه با رسیدن خط ریل به این استان برآورده شد. اسدالله رازانی، استاندار کرمانشاه این اتفاق را در تاریخ صنعت راه‌آهن کشور بی‌سابقه دانست.
سلسله اقدامات در زمینه ریل‌گذاری در سال ۹۶ تا آنجا پیشرفته است که معاون ساخت و توسعه راه‌آهن شرکت ساخت و توسعه زیربناهای حملونقل کشور اعلام کرد تا پایان سال ریل‌گذاری بیش‌از ۵۰۰کیلومتر راه‌آهن جدید در کشور نهایی خواهد شد.
امروز کار راه‌آهن قزوین رشت در حال نهایی شدن است. راه‌آهنی که به توصیف عبدالمحمد زاهدی، استاندار رشت مسیر ترانزیت مهمی به اروپاست.
هواپیمایی در سال ۹۶
سال ۱۳۹۶ برای هیچ صنعتی مثل صنعت هوایی فرصت میوه‌چینی از برجام نبود! سومین ایرباس پسابرجامی از نوع ۲۰۰-۳۳۰ در پنجم فروردین‌ماه ۹۶ فرانسه را به مقصد تهران ترک کرد.
هواپیمایی‌جمهوری‌اسلامی‌ایران در دوران پسابرجام قرارداد خرید ۲۰۰ فروند هواپیما را با شرکت های ایرباس، بویینگ و ای‌تی‌آر را نهایی کرد و قرار شد هما ۸۰فروند هواپیما از ایرباس، ۱۰۰فروند از بویینگ و ۲۰فروند از شرکت فرانسوی - ایتالیایی ای‌تی‌آر وارد کشور کند.
در نیمه فروردین‌ماه شرکت هواپیمایی آسمان به‌عنوان دومین ایرلاین ایرانی توانست قرارداد مهمی پس از اجرایی شدن برجام به‌منظور خرید هواپیماهای جدید به امضا برساند.
در جریان این معامله مدیرعامل شرکت آسمان طی جلسه‌ای که به‌نهایی شدن مذاکرات با نمایندگان شرکت هواپیماساز بویینگ آمریکا منجر شد، قرارداد خرید ۶۰ فروند هواپیمای بوئینگ۷۳۷ را امضا کرد.
شرکت آسمان اعلام کرده است قرارداد فعلی نتیجه بیش‌از یک‌سال بررسی، گفت‌وگو و چند دوره مذاکره طولانی بوده است. طبق قرارداد امضاشده هواپیماهای خریداری‌شده از سوی شرکت آسمان از خانواده بویینگ MAX737 بودند.
در کنار این قرارداد بزرگ و مهم، اتفاق دیگری در حوزه کوچک‌پیکرها رخ داد و آن خرید ۲۰ فروند ATR از نوع ۶۰۰-۷۲ بود. قرار شد شرکت ایتالیایی ATR تا پایان سال ۲۰۱۸ میلادی ۲۰فروند هواپیمای ATR 600-72 را در اختیار ایران‌ایر قرار دهد.
در این بین قرارداد ایران با بویینگ تا مدت‌ها در رده مهم ترین خبرهای اقتصادی و سپس سیاسی جهان جای گرفت. سیاسی شدن این خبر از حیث به چالش کشیده شدن وعده‌های انتخاباتی دونالد ترامپ در مورد لغو این قرارداد بود. چیزی‌که شرکت بویینگ در مقابل آن به شدت مقاومت می‌کرد.
مدیرعامل بویینگ تاکید کرد: «اگر هواپیماهایی که از سوی ایران‌ایر سفارش داده شده است، به فهرست سفارش‌ها اضافه شود، فروش ۹۰درصد از تولید بویینگ در دو سال آینده قطعی است و این موضوع ریسک کاهش تولید و اخراج احتمالی کارگران را کاهش می‌دهد.»
۲۷اردیبهشت۹۶ شرکت ATR به بخشی از وعده خود عمل کرد و هواپیماهای مزبور وارد ناوگان هوایی ایران برای انجام پروازهای کوتاه‌برد شدند. پس از آنکه قرارداد خرید ۱۰۰فروند ایرباس از این شرکت فرانسوی رسما وارد فرآیند اجرا شد، برخی صحبت‌ها و گمانه‌زنی‌ها به‌دنبال اثبات این موضوع رفتند که هواپیمای تحویل‌شده به ایران دست‌دوم یا حداقل مرجوعی یکی دیگر از شرکت‌های هواپیمایی در کشورهای خارجی بوده است که عباس‌آخوندی، وزیر راهوشهرسازی با حضور در مجلس و در پاسخ به سوال نمایندگان توضیح داد: «در شرایطی‌که سن فرسودگی هواپیما در دنیا ۲۴سال تعیین شده، میانگین سن ناوگان ایران حدود ۲۳سال است و این امر به‌خوبی نشان‌دهنده نیاز فوری به بازسازی این صنعت است. به‌علاوه در ایران حدود ۸۰درصد پروازها در چند فرودگاه محدود انجام می‌شوند و ما برای فعال کردن دیگر فرودگاه‌های کشور نیاز به خرید هواپیماهای کوچک داشتیم که خوشبختانه پس از برجام این مهم عملی شد.»
تا زمان تهیه این گزارش دو فروند دیگر از هواپیماهای ATR وارد ناوگان ایران شدند و به این ترتیب ایران در‌حال‌حاضر صاحب ۱۱فروند هواپیمای نو است.
